Weergaven: 631
Doorbraak in het onderzoek naar de oriëntatie van duiven.
In Trouw stond gisteren een mooi artikel geschreven door Jelle Reumer (bioloog en paleontoloog) over de oriëntatie van postduiven.
Een paleontoloog is een wetenschapper die fossielen bestudeert om de geschiedenis van het leven op aarde te reconstrueren.
———————————————————————-‐—
Begin van de jaren zestig woonden we naast een duivenmelker. Iedere dag rond bedtijd riep hij zijn duiven naar het hok terug. Hij rammelde met een blik voederkorrels en riep de hele tijd: “Kom maar, kom dan, kom, kom, kom”. Dat geluid hoorde evenzeer bij mijn jeugd als elleboogjesmacaroni en Saromapuddinkjes.
De duiven zwierden elegant door het luchtruim van de buurt of zaten op de omringende dakranden. Soms ging er een aantal in een vrachtauto op reis om ergens in Frankrijk weer te worden losgelaten. Als het goed ging, vlogen ze feilloos terug, exemplaren die onderweg verdwaalden voegden zich bij de stadsduiven ter plekke, maar meestal ging het goed. Hoe de terugvlucht in het kleine duivenbreintje tot stand kwam, daar stond je niet bij stil.
Hominggedrag wordt het genoemd, en niet alleen duiven zijn in staat om hun weg over de aardbol te vinden. Hoe het precies werkt is nog altijd een van de grote raadsels van de biologie. Hoe weet een rosse grutto die uit Alaska vertrekt en met een gemiddelde snelheid van ruim 50 kilometer per uur zuidwaarts vliegt, na elf dagen feilloos in Tasmanië aan te komen?
Er zijn meer dan vijf zintuigen
Al in 1882 suggereerde de Franse zoöloog Camille Viguier (1850-1930) dat vogels zich oriënteren aan de hand van het aardmagnetisch veld. Hij vermoedde dat het magneetveld kleine stroompjes veroorzaakte in de vloeistof van het binnenoor en dat die stroompjes zouden werken als een soort kompasnaaldjes. Zijn werk raakte in de vergetelheid, maar onlangs is gebleken dat hij er niet ver naast zat.
Gewoonlijk gaan wij mensen ervan uit dat er vijf zintuigen zijn, voor reuk, zicht, gehoor, tast en smaak. Maar er zijn er meer, afgezien van een obscuur zesde zintuig. Zo hebben wij ook een evenwichtsorgaan en veel dieren kunnen bovendien het aards magneetveld waarnemen. Dankzij deze magnetoreceptie kunnen ze zich oriënteren. Het zintuig werkt ook in het donker, waardoor vogels zelfs in het holst van de nacht weten hoe ze moeten vliegen.
Deze week verscheen een artikel in Science, dat de destijds gewaagde ideeën van Camille Viguier bevestigt. Duiven kunnen inderdaad magnetische velden registreren met behulp van elektrische stroompjes in hun binnenoor. Voor een alternatief idee, namelijk de aanwezigheid van kleine kristalletjes van het mineraal magnetiet, die als kompasnaaldjes zouden werken, is nooit bewijs gevonden.
Viguier had een vooruitziende blik
Een Duits-Oostenrijkse groep biologen en neurowetenschappers heeft uitgezocht dat duiven zich oriënteren dankzij uiterst zwakke elektrische velden, die worden opgewekt in de halfcirkelvormige kanaaltjes van het binnenoor en die worden waargenomen door speciale cellen waarmee de wand van de kanaaltjes is bekleed. Die cellen sturen vervolgens signaaltjes naar de hersenen.
Het is allemaal heel verfijnd: het voor ons mensen niet waarneembare aardmagnetisch veld veroorzaakt stroompjes die worden waargenomen door cellen, die deze informatie aan het brein doorgeven. De techniek die voor zulk geavanceerd neurologisch onderzoek nodig is, bestond in 1882 nog totaal niet, maar Viguier had een vooruitziende blik. Ik vermoed dat het mijn vroegere buurman niet zou hebben uitgemaakt hoe het werkt, zolang zijn duiven maar terugkeerden naar zijn liefdevolle ‘Kom, kom maar!’.
